НЕГІЗГІ АҚПАРАТ
Академик Е.Д. Даленов атындағы профилактикалық медицина ғылыми-зерттеу институты (бұдан әрі – ҒЗИ) 2023 жылғы 6 сәуірде құрылды. Институттың негізгі мақсаты – профилактикалық медицина саласында ғылыми-білім беру қызметін жүзеге асыру және тәжірибелік-конструкторлық зерттеулерді әзірлеу болып табылады.
ҒЗИ-ды құру идеясы Қазақстан Республикасындағы профилактикалық медицинаның ғылыми негізін қалаушы, Профилактикалық медицина академиясының академигі, Целиноград мемлекеттік медицина институтының (ЦММИ) алғашқы түлегі, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, жоғары оқу орнының үздік оқытушысы, өмір туралы ғылымдар саласының танымал маманы және денсаулық сақтау саласындағы беделді ғалым, медицина ғылымдарының докторы, профессор Ерболат Дербісәліұлы Даленовқа тиесілі.

Дұрыс өмір сүру керек, Бауырлар!
«….Өмір салтымызды өзгерте отырып, біз өмірдің ағымын өзгерте аламыз, бұл денсаулықты сақтау және қалпына келтіру құралдарымен халықты қаруландыруға мүмкіндік беретін дұрыс құрылған дұрыс тамақтану жүйесі…»
Академик Ерболат Дербісәліұлы Даленов 1969 жылы сол кездегі Целиноград мемлекеттік медицина институтының (қазіргі Астана медицина университеті) алғашқы түлектерінің бірі болды. Институтты аяқтағаннан кейін Ерболат Дербісәліұлы Ростов медицина институтының (Ростов-на-Дону қ.) патологиялық физиология мамандығы бойынша аспирантураға жіберілді. 1972 жылы кандидаттық диссертациясын қорғап, ал 1993 жылы Томск қаласында докторлық диссертацияны қорғады.
Медицина ғылымдарының докторы, профессор, профилактикалық медицина және нутрициология кафедрасының меңгерушісі Ерболат Дербісәліұлы Даленов — Профилактикалық медицина ғылыми-зерттеу институтын құрудың бастамашысы болды. Ол Қазақстан Республикасы Профилактикалық медицина академиясының және Валеология академиясының Құрметті академигі, Нью-Йорк ғылым академиясының мүшесі, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Медицина ғылымдары академиясының корреспондент-мүшесі болды.
Профессор Ерболат Дербісәліұлы Даленов өзінің бүкіл кәсіби өмірін Астана медицина университетімен байланыстырды. Ол ассистенттен кафедра меңгерушісіне, деканға дейінгі жолды жүріп өтті. Ғалым 450-ден астам ғылыми еңбектің, оның ішінде 42 кітаптың, 10 монографияның, валеология, биология және нутрициология пәндері бойынша қазақ және орыс тілдеріндегі жалпы білім беретін мектептер мен жоғары оқу орындарына арналған оқулықтардың, сондай-ақ дәрігерлер мен зерттеушілерге арналған анықтамалықтардың авторы болып табылады.
Ерболат Дербісәліұлы 18 өнертабыстың және рационализаторлық ұсыныстың авторы болды. Ол көптеген шәкірт тәрбиеледі: оның жетекшілігімен 5 докторлық, 24 кандидаттық, 15-тен астам магистрлік және 4 PhD диссертациясы қорғалды.
Тель Леонид Зигмундович — медицина ғылымдарының докторы, иммунология курсымен валеология кафедрасының алғашқы профессоры және оның негізін қалаушылардың бірі, «АМУ» АҚ профилактикалық медицина және тамақтану кафедрасының профессоры.
Қазақстан Республикасында Леонид Зигмундович Тель медицинадағы валеологиялық бағыттың негізін қалаушылардың бірі болып саналады.
Профессор Тель Л.З. — Қазақстан Республикасының Валеология академиясының президенті, ҚР Медицина ғылымдары академиясының және ҚР Профилактикалық медицина академиясының академигі, АҚШ-тағы Нью-Йорк ғылым академиясының толық мүшесі, сондай-ақ ҚР Валеология академиясын құрудың бастамашысы және «Валеология: Денсаулық – Ауру – Сауықтыру» атты ғылыми-тәжірибелік журналының редакциялық алқасының төрағасы болып табылады.

Ғылыми және педагогикалық қызметі
1965 жылдан 1984 жылға дейін Леонид Зигмундович Тель АММИ (қазіргі Астана медицина университеті) патологиялық физиология кафедрасында стажер-зерттеуші, ассистент және доцент қызметтерін атқарды.
1984 жылдан 1994 жылға дейін профессор Тель Л.З. СММИ қалыпты физиология кафедрасының меңгерушісі болып жұмыс істеді. Осы кезеңде ол оқу-әдістемелік жұмысты жетілдіруге, оқу процесін оңтайландырудың түрлі формаларын іздеуге және енгізуге айрықша көңіл бөлді.
1995 жылы Леонид Зигмундович ЦММИ Анестезиология және реаниматология кафедрасында клиникалық патофизиология курсын басқарды. Сол жылы ҚР Денсаулық сақтау министрлігі тарапынан АҚШ-қа іссапарға жіберілді.
Көптеген жылдар бойы ол «Астана медицина университеті» АҚ профилактикалық медицина және тамақтану кафедрасында (спорттық медицина курсы бар) ғылыми-педагогикалық қызмет атқарып, сондай-ақ АҚШ-тың бірқатар жоғары оқу орындарында – «Жаратылыстану институтының мәні», «Жаһандық шешімдер институты», «Білім беруді дамыту институтында» дәріс оқыды және ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысты.
Леонид Зигмундович — 350-ден астам ғылыми жарияланымның, оның ішінде қалыпты және патологиялық физиология, валеология (қазақ және орыс тілдерінде), биология, сондай-ақ монографиялар мен оқу құралдарының авторы. Оның еңбектері ТМД елдерінде және шетелде кеңінен танылған, ағылшын, венгр, чех және араб тілдеріне аударылған.
Леонид Зигмундович Тель — 60 өнертабыстың авторы, олардың кейбірі АҚШ пен Польшада қолданыс тапқан. Академик Тель Л.З. жетекшілігімен «Бапол» тағамдық өнімі әзірленіп, патенттелген.
Шарманов Төрегелді Шарманұлы – медицина ғылымдарының докторы, профессор, Ресей Ғылым академиясының және ҚР Ұлттық ғылым академиясының академигі, Қазақ тағамтану академиясының және ҚР Профилактикалық медицина академиясының президенті, сондай-ақ «АМУ» АҚ профилактикалық медицина және тамақтану кафедрасының профессоры.
Академик Шарманов Т.Ш.
1955 жылы Қарағанды мемлекеттік медицина институтын үздік бітіріп, аспирантураны (1958–1962 жж.) тәмамдағаннан кейін Қарағанды облысы Ұлытау аудандық орталық ауруханасында бас дәрігер қызметін атқарды.
1962–1968 жылдары – ҚазКСР Денсаулық сақтау министрлігінің Өлкелік патология ҒЗИ тамақтану бөлімінің меңгерушісі.
1968–1971 жылдары – Ақтөбе мемлекеттік медицина институтының ректоры, сонымен қатар фармакология кафедрасының меңгерушісі болды.
1971–1982 жылдары Қазақ КСР Денсаулық сақтау министрі қызметін атқарды.
1973 жылдан бастап – Қазақ тағамтану академиясының негізін қалаушы және президенті.
1995 жылдан бастап – Қазақстан Профилактикалық медицина академиясының негізін қалаушы және президенті.
1997 жылдан бері – «Денсаулық және ауру» журналының бас редакторы.
Оның жетекшілігімен 40 докторлық, 135 кандидаттық диссертация қорғалды. Т.Ш. Шарманов – 460-қа жуық ғылыми еңбектің, оның ішінде 38 монография мен 40 өнертабыстың авторы. Үш рет Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаты болып сайланды.
2001 жылы Т.Ш. Шарманов 1974–2000 жылдар аралығында орындалған «Қазақстандағы тамақтану ғылымының іргелі және қолданбалы аспектілерін дамыту» атты еңбектер циклі үшін Қазақстан Республикасының ғылым мен техника саласындағы мемлекеттік сыйлығының лауреаты атанды.
2001 жылдан бастап – Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері,
2003 жылы – «Ғылым» номинациясы бойынша «Платина Тарлан» тәуелсіз сыйлығының лауреаты.
2005 жылы – Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ең жоғары марапаты – Леон Бернард медалімен,
2007 жылы – БҰҰ Балалар қорының (UNICEF) естелік белгісімен
марапатталды, балалардың жағдайын жақсартуға және олардың құқықтарын қорғауға қосқан ерекше үлесі үшін.

















