11 тамыз – Сау жүрек күні.
Жүрек-қан тамырлары аурулары Ауру мен өлім-жітім бойынша әлемде бірінші орын алады және жыл сайын 18 миллионнан астам адамның өмірін қиады, бұл барлық өлімнің 31% құрайды. Қазақстан да ерекшелік емес, біздің елімізде жүрек-қан тамырлары аурулары басқа да әлеуметтік маңызы бар аурулар арасында кең таралған. 2015-2020 жылдар кезеңінде елдің ересек тұрғындары арасында ЖҚА-ның жалпы таралуы басқа әлеуметтік мәні бар аурулардың жиілігінен едәуір асып түсті және өлімнің негізгі себебі болып табылды. Соңғы жылдары өлім-жітім көрсеткішінің өсу үрдісі орын алып отыр. Мәселен, 2015-2020 жылдар кезеңінде ЖҚА-дан болатын өлім - жітім көрсеткіші 19% - ға, 2021 жылғы 5 айда-өткен жылдың ұқсас көрсеткішімен салыстырғанда 28,6% - ға өсті. ДДҰ градациясына сәйкес, Қазақстан жүрек-қан тамырлары қаупі жоғары елдер тобына жатады.
11 тамыз-Халықаралық сау жүрек күні. Мұндай күннің қажеттілігі өте маңызды, өйткені әрқайсымыз кем дегенде осы күні "менің жүрегім қаншалықты сау?». Маңызды мәселе-ең көп өмір сүретін жүрек-қан тамырлары ауруларының айла-амалдары, олар көбінесе біртіндеп басталады, ешқандай көріністерсіз және кенеттен "толық Денсаулық" арасында пайда болады, "сау жүрек" фонында инфаркт немесе инсульт дамиды, бұл аурудың алғашқы және соңғы көрінісі болуы мүмкін өмір сүру немесе еңбекке қабілетті халықтың ең жақсы сапасын табу.
Осы жарияланыммен барлығымыздың, соның ішінде барлық әріптестеріміздің назарын өз жүрек денсаулығына аударғым келеді және өлімге әкелетін инфаркт немесе инсульт қаупін бағалағым келеді, яғни "бүгінгі жүрегіңіз қаншалықты сау"? Бұл қалай жасалады? Ол үшін не қажет? Мемлекет бұған қан айналымы жүйесі ауруларының скринингін қамтитын скринингтік бағдарламалар құру арқылы қамқорлық жасады, оның міндеті жүрек-қан тамырлары ауруларын ерте анықтау және олардың даму қаупін анықтау болып табылады. Скрининг бағдарламасы 2008 жылы енгізілді ("скринингтік зерттеулерге жататын адамдардың нысаналы топтарын, сондай-ақ осы зерттеулерді жүргізу қағидаларын, көлемі мен кезеңділігін бекіту туралы" № ҚР ДСМ-174/2020 бұйрығы)26 және еліміздің барлық өңірлеріндегі бастапқы медициналық-санитариялық көмек мекемелерінде қолданылады.
Қандай жағдайларда дереу медициналық көмекке жүгіну керек? Инсульт белгілерінің дамуымен (қатты бас ауруы, бас айналу, жүрек айну, құсу, көздің ауыруы, бет пен аяқ-қолдардың ауруы), миокард инфарктісі (басу, жану, кеудедегі ауырсыну, ентігу). Жоғарыда аталған белгілердің болуы жүрек-тамыр жүйесінің ауыр бұзылыстарын көрсетеді және жедел медициналық көмек көрсетуді қажет етеді. Осындай ауыр аурулардың алдын алу және өмірдің жалпы сапасын жақсарту үшін әр адам денсаулығының жай-күйі туралы білуге міндетті. Бұл үшін ең оңтайлы тәсіл-дені сау халықты скрининг.
Скрининг аясында 40 жастан асқан барлық адамдар тексеруден өте алады, олардың нәтижелері жүрек-тамыр қаупін бағалауға мүмкіндік береді. Жүрек-қантамыр қаупін бастапқы бағалау үшін SCORE шкаласы қолданылады, ол алдағы 10 жыл ішінде өлімге әкелмейтін және өлімге әкелетін оқиғалардың даму ықтималдығын анықтайды. Тәуекелді бағалау үшін жүрек-қан тамырлары ауруларының негізгі қауіп факторлары – Жасы, жынысы, темекі шегу, қан қысымы және холестерин деңгейі талданады. 2021 жылдан бастап еуропалық кардиология қоғамы SCORE-ның жаңа нұсқаларын ұсынды. . Жаңартылған SCORE2 алгоритмі 40-69 жас аралығындағы іс жүзінде сау адамдарда өлімге әкелетін және өлімге әкелмейтін жүрек-қан тамырлары оқиғаларының (миокард инфарктісі, инсульт) Жеке 10 жылдық қаупін бағалайды, SCORE2-op алгоритмі іс жүзінде сау адамдарда 5 және 10 жастағы өлімге әкелетін және өлімге әкелмейтін жүрек - қан тамырлары оқиғаларын (миокард инфарктісі, инсульт) бағалайды 70 жастан асқан.
Осылайша, егер сіз бүгін өзіңізді сау сезінсеңіз де, скринингтен өтіп, жүрегіңіз бен тамырларыңыздың қаншалықты сау екенін және алдағы 10 жыл ішінде сізді не күтіп тұрғанын анықтай аласыз. Қолайсыз оқиғалардың даму қаупі болған кезде темекі шегу, бақылау және артериялық қысымның нысаналы деңгейіне қол жеткізу, липидті түзеткіш дәрілік препараттармен липидті бейіннің (тығыздығы төмен пипидтер холестерині) нысаналы көрсеткіштеріне қол жеткізу сияқты қайтымды қауіп факторларын жою жататын бастапқы алдын алу іс-шаралары қажет. Бұл көптеген жылдар бойы жүрегіңіздің сау болуына мүмкіндік береді!
Гюльнар Жусупова
"Астана Медицина университеті" КеАҚ
кардиология кафедрасының меңгерушісі
