30 тамызда еліміздің басты мемлекеттік мерекелерінің бірі-Қазақстан Республикасының Конституциясы күні атап өтіледі. Бұл күні, 1995 жылы бүкілхалықтық референдумда Республиканың Негізгі Заңы қабылданды. Әрбір адам мен азаматтың тыныс-тіршілігінің, қоғам мен мемлекеттің құрылымының мақсаттарын, мұраттары мен қағидаттарын жария ететін негізгі заң және саяси құжат ретінде Қазақстан Конституциясының құндылығы мемлекеттің ұлттық құқықтық жүйесіндегі оның үстемдігін, онда баянды етілген нормалардың тікелей қолданылуын, адамның құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуді және сол уақытта қоғамдық дамудың өзекті қажеттіліктеріне жауап беру қажеттілігін сипаттайды. Бұл сондай-ақ адамгершілікке, ұлттық патриотизмге, әркімнің өз денсаулығына құрметпен қарауына тәрбиелеуге де қатысты.
Конституцияға сәйкес Қазақстан демократиялық, зайырлы және құқықтық мемлекет болып табылады, оның ең қымбат қазынасы-адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары. Қазақстан Республикасының Конституциясы адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының кең көлемін жариялады, олардың арасында Денсаулық сақтау және медициналық көмек құқығы ерекше орын алады (29-бап). Коронавирустық инфекцияның (Covid-19) жаһандық пандемиясы жағдайында бұл норма Қазақстан халқы үшін одан да өзекті болып отырғаны анық.
Денсаулық сақтау құқығы 1948 жылғы Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы, экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пакті, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының Жарғысы және т.б. сияқты халықаралық құжаттарда бекітілген. Барлық жағынан алғанда, адам денсаулығы-бұл басты әлеуметтік құндылық, қазіргі өркениетті қоғамның негізгі артықшылығы, қоғамдық және жеке игілік пен байлық, азаматтардың тұрақты дамуының кепілі, елдің ұлттық қауіпсіздігінің негізі.
Конституцияның қолданылған 26 жылы ішінде Қазақстан адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету саласында сөзсіз үлкен биіктерге жетті. Оның нормаларын қамтамасыз ету мақсатында құқықтық реформа жүргізілді, ол қоғам өмірінің барлық салаларында елдің үдемелі дамуы үшін негіз болды. Осы уақыт ішінде жария етілген халықаралық-құқықтық актілермен және Қазақстан Республикасының Конституциясымен қатар негізге алынатын аса маңызды бағдарламалық құжаттар мен заңнамалық актілер ("Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі, Қазақстан Республикасының 2020-2025 жылдарға арналған Денсаулық сақтауды дамытудың мемлекеттік бағдарламасы және басқалар) қабылданды.
Бүгін біз Негізгі Заң қазақстандық қоғамның тұрақтылығы мен бірлігінің кепіліне айналды деп толық негізбен айта аламыз. Қазақстан Республикасының 2050 жылға дейінгі ұзақ мерзімді Даму Стратегиясында басты мақсат мықты мемлекеттің, дамыған экономиканың және жалпыға ортақ еңбектің негізінде берекелі қоғам құру, сондай-ақ Қазақстанның әлемнің ең дамыған отыз елінің қатарына кіруі болып айқындалғанын атап өткен жөн. Осы стратегияны іске асырудағы ұзақ мерзімді жеті басымдықтың бірі ретінде мемлекет "әлеуметтік саясаттың жаңа қағидаттары – әлеуметтік кепілдіктер мен жеке жауапкершілік" деп айқындады, онда Денсаулық сақтау халықтың денсаулығын сақтауды қамтамасыз етуде мемлекеттің әлеуметтік кепілдіктерін беретін және өз денсаулығын сақтау мен нығайту үшін азаматтардың жеке жауапкершілігін қолдайтын маңызды сала болып табылады.
Конституция нормаларының іске асырылуын біз мемлекеттің денсаулық сақтау құқығын қамтамасыз ету жөніндегі қарышты әрекетінен көріп отырмыз. Қазақстанда қоғамдық денсаулықты қорғаудың басым бағыттары: "халықтың медициналық-әлеуметтік белсенділігін және салауатты өмір салтына деген көзқарасын қалыптастыру арқылы денсаулықты нығайту; халықтың денсаулықтың негізгі аспектілері мен қауіп факторлары туралы хабардар болу деңгейін арттыру; инфекциялық және басым инфекциялық емес ауруларды эпидемиологиялық қадағалау; барлық мүдделі мемлекеттік органдардың, ұйымдар мен ведомстволардың, қоғамдық бірлестіктердің, бизнес-қоғамдастықтардың және басқа да жеке және заңды тұлғалардың өзара іс-қимылын ұйымдастыру".
Негізгі Заңда жарияланған конституциялық құндылықтардың маңыздылығы мен маңыздылығына қарамастан, олар өздігінен жұмыс істемейтінін атап өткен жөн, өйткені олардың іске асырылуы мен табыстылығы, ең алдымен, азаматтардың оларды терең және жан-жақты түсінуіне байланысты. Осыған байланысты, Елбасы Н. Назарбаев бірнеше рет атап өткендей: "барлық мемлекеттік органдардың, азаматтық қоғам өкілдерінің, әрбір қазақстандықтың бірлескен, тынымсыз және сындарлы жұмысы ғана Негізгі Заңда айқындалған жоғары мақсаттарға қол жеткізуге алып келуі мүмкін".
Құрметті әріптестер, мемлекеттік мереке-Қазақстан Республикасының Конституциясы күнімен шын жүректен құттықтауымды қабыл алыңыздар!
Құрметпен,
"Астана медицина университеті"КЕАҚ медициналық құқық және этика кафедрасы
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
- "Қазақстан-2050" Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты" - Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың 2012 жылғы 14 желтоқсандағы Қазақстан халқына Жолдауы, Электрондық ресурс: /https://www.akorda.kz/ru/events/astana kazakhstan/participation_in_events/poslanie-prezidenta-respubliki-kazahstan-lidera-nacii-nursultana-nazarbaeva-narodu-kazahstana-strategiya-kazahstan-2050-novyi-politicheskii-
- Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі № 360-VI ҚРЗ "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы"Кодексі. / Электрондық ресурс: ҚР НҚА "Әділет" ЖЗШ / https://adilet.zan.kz/rus/docs/K2000000360#z0
